Verandertaal uitlokken

Verandertaal-uitlokken

Intrinsiek gemotiveerd door verandertaal

Door Frits Cohen

In deze blog ga ik in op een bekende valkuil: menen iemand tot gedragsverandering te kunnen aansporen door het geven van advies en het bedenken van oplossingen. Ik zal aangeven waarom deze vorm van advies slechts beperkt en niet duurzaam werkt. Ook maak ik duidelijk hoe je in 3 stappen dan wel kan bijdragen aan duurzame gedragsverandering, door het uitlokken van verandertaal.

Hoe advies wel en niet werkt bij veranderprocessen

Gedrag veranderen is lastig. Hoe ga je daar zelf mee om? Hoe vaak lukt het jou zelf iets in jouw leven blijvend te veranderen? De wil om te veranderen en een positieve bijdrage te leveren aan een opgelegde noodzaak zaken anders te doen, ontstaat slechts beperkt als anderen je adviseren het te doen. Het werkt nog minder wanneer anderen je ongevraagd vertellen hoe je het moet doen. Wanneer veranderen wel lukt is daar autonome motivatie aan vooraf gegaan; motivatie die niet opgelegd is, maar door gebruik van verandertaal vrij komt.

Om autonoom gemotiveerd te raken kunnen mensen wel geholpen worden. Met name in het op gang brengen van bewustzijn over de huidige en een mogelijke toekomstige situatie, de voor- en nadelen van beide situaties en door de capaciteiten van de ander inzichtelijk te maken. Capaciteiten die benut kunnen worden om de verandering aan te gaan. Met andere woorden, het gaat er om samen met iemand diens motivatie te onderzoeken en te ontwikkelen om tot gedragsverandering te komen.

Verandertaal uitlokken

Met verandertaal bedoelen we dat iemand zichzelf positief hoort spreken over een nieuwe situatie, de verandering. En over de capaciteiten die hij/zij bezit om de verandering aan te gaan en tot een succes te maken. Je brengt dit proces op gang nadat er aandacht is besteed aan het samen exploreren van bezwaren met betrekking tot een verandering. Hoe je dit doet lees je in mijn blog bezwaren benutten. Met het onderzoeken van bezwaren worden deze ook uitgesproken. Binnen dit kader noemen we dat ‘bezwaartaal’. Om intrinsieke motivatie op gang te brengen maak je een brug van de bezwaar- naar verandertaal.

Stap 1: ‘groter doel’ laten benoemen

Er kunnen meerdere redenen zijn waarom mensen bezwaren hebben tegen een verandering. Opmerkelijk is dat deze redenen meestal niet bijdragen aan een situatie waarin men optimaal functioneert. Ze dragen vaak ook niet bij om van waarde te blijven in een veranderende omgeving. Deze bezwaren dienen een kleiner doel – “houden wat we hebben”. Daar tegenover staat een groter doel, een situatie waarin optimaal waarde toegevoegd kan worden. In een veranderproces is het noodzakelijk dat iedereen een groter doel heeft dat hij/zij wenst te bereiken. Dit kan een persoonlijk doel zijn en of een doel voor de afdeling c.q. organisatie.

Wanneer iemand na het exploreren van de bezwaren nog in het proces zit van “kan ik het?” of “wil ik het?” dan help je diegene door hem/haar het grotere doel te laten benoemen. In dit stadium van het gesprek is het van belang dat je jouw gesprekspartner in staat stelt dit doel zo duidelijk en compleet mogelijk te benoemen. Let daarbij op dat je iemand niet helpt door zelf mogelijkheden aan te geven. Bij het uitlokken van verandertaal gaat het om wat jouw gesprekspartner zelf belangrijk vindt en waar hij/hij waarde aan hecht.

Vragen die je kunt stellen zijn:

  • “Wat wil je bereiken?” of “Wat is jouw uiteindelijk doel?”
  • “Wat levert je dat op?” of “Hoe ziet dat er uit?”
  • “Wat is daarbij voor jou belangrijk?” of “Waar hecht je het meeste waarde aan?”
  • “Hoe voel je jezelf dan?”

Wanneer je jouw gesprekspartner het grotere doel hebt laten benoemen – de gewenste situatie – dan heb je hiermee een belangrijke eerste stap gezet: jouw gesprekspartner hoort zichzelf spreken over een nieuwe situatie, de verandering. In jargon noemen we dit het uitlokken van verandertaal. Met behulp van het stellen van open vragen stel je iemand niet alleen in staat zich een beeld te vormen van de gewenste situatie. Doordat iemand hardop nadenkt en uitspraken doet over de gewenste situatie, komt een intrinsiek acceptatieproces op gang. Dit acceptatieproces, dat van binnenuit aan het ontstaan is, kun je verder ondersteunen door jouw gesprekspartner vervolgens de voordelen van de gewenste situatie te laten benoemen. Daarmee lok je nog meer verandertaal uit.

Stap 2: voordelen van gewenste situatie laten benoemen

Nu jouw gesprekspartner een helder doel voor ogen heeft – wat dat oplevert, hoe belangrijk dat is en hoe hij/zij zich daarbij voelt als het doel gerealiseerd is – ga je een stap verder met het uitlokken van verandertaal. Je vraagt jouw gesprekspartner nu om zo veel mogelijk voordelen te benoemen van die gewenste situatie. Daarbij kun je diegene helpen. Dat doe je door te vragen om een specificatie van de benoemde voordelen. Hiertoe pas je doorvraagtechnieken toe.

Doordat je jouw gesprekspartner steeds weer positieve elementen laat benoemen die met de verandering te maken hebben, de gewenste situatie, gaat hij/zij er ook steeds meer in geloven dat de verandering mogelijk is. Omdat jouw gesprekspartner zichzelf over de voordelen hoort praten wordt de autonome motivatie verder aangewakkerd. Een laatste stap om tot acceptatie van verandering te komen en deze aan te gaan is het geloven in de eigen mogelijkheden en capaciteiten.

In tegenstelling tot het exploreren van bezwaren wordt er bij het uitlokken van verandertaal niet stil gestaan bij eventuele nadelen van de gewenste situatie.

Stap 3: eigen capaciteiten laten benoemen

Wanneer jouw gesprekspartner zo veel mogelijk voordelen heeft benoemd van de gewenste situatie, is het van belang dat hij/zij ook gaat geloven dat de gewenste situatie haalbaar is. Om jouw gesprekspartner daarmee te helpen ga je verder met het uitlokken van verandertaal door vragen te stellen over zijn/haar capaciteiten om tot de gewenste situatie te komen.

Vragen die je kunt stellen zijn:

  • “Welke stappen denk je te moeten zetten om tot de verandering te komen?”
  • “Over welke eigenschappen beschik je om dat te realiseren?”
  • “Waar ben je goed in?” en vervolgens “Hoe kan je dat nu benutten?”
  • “Wanneer heb je eerder met een lastige situatie te maken gehad en hoe heb je dat toen aangepakt?”
  • “Wat zou je nu kunnen doen?”

Je bent binnen veranderingsprocessen pas effectief wanneer je een bijdrage levert waardoor jouw gesprekspartners van binnenuit gemotiveerd raken. Dat doe je door jezelf als een gids op te stellen. Het uitgangspunt daarbij is “samen”. Samen de route uitstippelen, niet het opleggen daarvan. Dus helpen de mogelijkheden te onderzoeken om tot het gewenste resultaat te komen. De ander in staat stellen zelf keuzes te maken, op basis van jouw advies.